Antalya Ortak Düşün Meclisi’nin (ANODEM) Haziran ayı toplantısında Türk-Amerikan ilişkileri masaya yatırıldı. Toplantıda gündeme dair sunumu Akdeniz Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden siyaset bilimi uzmanı Dr. Mustafa Çakır yaptı.
Dr. Çakır, son derece objektif ve belgesel tadındaki sunumunda özetle şunları söyledi: “1947 yılında ilan edilen Truman Doktrini kapsamında ABD ile Türkiye arasında imzalanan askeri ve ekonomik yardım anlaşması ile iki ülke arasında kurulan müttefiklik ilişkisinin ilk aşaması olarak kabul edilmektedir. 1952 yılında Türkiye’nin NATO’ya kabul edilmesiyle de Türkiye Batı Savunma savunma ittifakının resmi parçası haline gelmiştir.”
“Bu çerçevede ABD, Sovyet tehdidine karşı Türkiye’de üstler ve tesisler kurarak bir yandan Sovyetler Birliği’nin nüfuz alanını genişletmesini engellemeyi amaçlanmış bir yandan da bu üsler ve tesisle aracılığıyla Sovyetler Birliği’ne karşı istihbarat faaliyetlerini yürütme imkanı bulmuştur. Türkiye ise Batı ittifakının parçası olarak Sovyetler Birliği’nden algıladığı tahdide karşı güvenliğini sağlamayı arzulamıştır. Karşılıklı çıkarlar üzerine kurulu ilişkiler 1950’li yıllarda oldukça sıcak atmosferde seyrederken 1960 itibariyle iki ülke arasındaki ilişkilerde çatlaklar oluşmaya başlamıştır.”
NEZAKETTEN UZAK MEKTUP
Dr. Mustafa Çakır, ANODEM’ın Haziran ayı toplantısındaki sunumunda daha sonar şunları söyledi:
“1962 yılında Türkiye’de konuşlu nükleer başlık taşıma kapasitesine sahip Jüpiter füzelerinin ABD ile Sovyetler Birliği arasındaki Küba Füze Krizi’nde pazarlık konusu yapılması ve Türk yönetimine haber verilmeden Jüpiter füzelerinin sökülmesi yönünde anlaşmaya varılmış olması Türk elitlerinde ABD’ye yönelik güvensizliğin ortaya çıkmasına neden olmuştur. 1964 yılında Kıbrıs’a yönelik askeri müdahaleyi önlemek amacıyla Amerikan Başkanı Lyndon B. Johnson’ın Başbakan İsmet İnönü’ye gönderdiği, diplomatik nezaketten uzak ve müttefiklik ruhuna aykırı mektup iki ülke arasındaki gerginliği ve güvensizliği artırmıştır.
1971 yılında Amerikan yönetiminin baskısı sonucu haşhaş ekiminin yasaklanması 1960’larda kamuoyunda filizlenmeye başlayan Amerikan karşıtlığını tırmandırmıştır. Nihayetinde 1974 Kıbrıs Barış Harekatı’nın ardından Amerikan Kongresi’nin Türkiye’nin bu harekatta Amerikan yardımlarıyla verilmiş Amerikan silahlarını iki ülke arasındaki anlaşmaya aykırı şekilde kullandığını öne sürerek Türkiye’ye karşı silah ambargosu kararı almıştır. Buna karşı Türk yönetimi İncirlik haricindeki Amerikan üslerinin kapatılması yönünde karar almıştır. 1979 yılında yaşanan Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı işgali ve İran Devrimi gibi gelişmelerin de etkisiyle ABD Türkiye’ye yönelik ambargoyu kaldırırken iki ülke arasında 1980 yılında Savunma ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması imzalanmıştır.
Yorumlar
Loading…