TODOSK ve doğa yürüyüşü

Öncelikle şunu söylemekte yarar görüyorum. TODOSK Antalya’nın ve Türkiye’nin en eski kulüplerinden birisidir ve bir doğa okulu niteliğindedir. Kuruluşundan bu yana birçok kişi bu kulüpte birçok değişik kademede rol almış ve rolünü daha sonra başkalarına devretmiştir. Ben de bir dönem bu külübün başkanlığını yaptım. Daha sonra aidat ödemediğim için üyelikten çıkarıldım. Şimdi gönül bağım dışında TODOSK ile herhangi bir bağım yoktur.

Bir kurumda rol üstlenen herkes eleştirilir, eleştirilmelidir de. Hem de eleştiriye konu olan olay hangi mecrada yaşanmış ve yayılmış ise aynı mecrada olay ve o olayda bahsi geçen kişiler eleştirilir. “Kol Kırılır Yen İçinde Kalır” sözünü hiç sevmem ve doğru bulmam. Bizim gibi gelişmek istemeyen ülkelerde ailelerin, kurumların içinde yaşanan yanlışların üstünün örtülmesinin bir aracı olan geri kalmış baskın otokratik zihniyetin hayata yansıması olarak görürüm.

Gelelim bu yazının temel konusuna.

www.’te “TODOSK’ta Neler Oluyor” başlıklı makalem yayınlandıktan sonra o gün uzun parkur sorumlusu TODOSK rehberi Fatma Pekçetin bana olayın oluş biçimi ile ilgili aşağıdaki mesajı gönderdi. TODOSK’ta özü aynı olan bir basın açıklamasını yayınladı.

Fatma Pekçetin’in bana whatsapptan gönderdiği mesajın tamamı ve TODOSK’un basın açıklaması aynen şöyledir;

“Merhaba Faik hocam

Pazar gün yürüyüşte ben de vardım. Pazar günü için söylenen yazılan kaybolma senaryosu doğru değil. Biz kaybolmadık. Tepe lambamız hiç yok değildi. Rehberlere bilgi vermeden bir katılımcının 112 yi araması ve telefon iyi çekmediği için söylediklerinin tam anlaşılmayarak ekiplerin harekete geçmesi bizim dışımızda gelişen bir durumdur. Biz rotadan çıkmadık. Kaybolmadık. Başladığımız noktaya dönme kararı aldık. Sağ salim hedefimize ulaştık. Gerisi basının abartması, yanlış bilgi aktarması. Birebir olayı yaşayan biri olarak size bunları söyleyebilirim. Sosyal medya üzerinden Todosk un kurumsal kimliğine zarar verecek söylemlerde bulunmamak gerektiğini, varsa problemleri kendi içimizde çözebileceğimizi düşünüyorum. Eleştirilerimizi yaparken; kulübün son seçimli genel kuruluna nerdeyse genel kurul için çoğunluk sağlamayacak bir katılım olduğunu da unutmayalım.

TODOSK BASIN AÇIKLAMASI !!!

16 Şubat Pazar günü programımızda olan Termessos – Gürkavak Vadisi doğa yürüyüşü yapılmıştır. Saat 12:00’a kadar Antik Kent içinde yürünmüş, Antik Tiyatro’da öğlen yemeği molası verilmiştir.

Saat 13:00’ da rotaya girilmiş ve Gürkavak Vadisine doğru inişe geçilmiştir. Rota geçmişte Termessos’luların kullandığı antik yoldur. Saat 16:00 gibi varılan bölümde rehberlerin ön kontrolünde rotanın devamında heyelan olduğu ve katılımcıların burayı geçemeyeceği gözlenmiş ve gelinen yerden geriye dik bir çıkışla dönülmüştür. Burada rehberlerin insiyatifi ile Termessos’a geri dönülme kararı alınmıştır. Termessos Antik Kenti kapısı saat 17:00’da kapandığı için kulübümüz yetkililerine ulaşılmış kapının açtırılması ve karanlık olacağı için ekstra ışık istenmiştir.

Termessos’a doğru indiğimiz yoldan geri dönüşe geçilmiştir. İnerken rota kaydı alınmış ve dönüşte aynı rota kullanılmıştır.

Nitekim kulüp yetkilileri gerekli girişimlerde bulunmuş, antik kent kapısı açtırılmış ve ekstra ışık kaynakları ile yardıma gelinmiştir.

Ancak bir katılımcı rehberlere bilgi vermeden 112’yi aramış, telefon iyi çekmediği için tam irtibat kuramamış ve gurubun tehlikede olduğu düşünülerek olaya AFAD-JAK-POLİS – İTFAİYE gibi ekipler müdahil olmuştur. Bu bizim dışımızda gelişen bir durumdur.

Basında çıkan kaybolma haberleri gerçeği yansıtmamaktadır.

Uzun Parkur Birim Sorumlusu Fatma Pekçetin’in ayrıntılı raporu daha sonra paylaşılacaktır.

Todosk yönetim kurulu.

Gelelim olayın değerlendirilmesine. Her şeye bilimsel olarak bakıp akademik çalışma konum olan ve Akdeniz Üniversitesi, Spor Bilimleri Fakültesi Rekreasyon Bölümünde 3. Sınıflara güz döneminde benim yürüttüğüm Açık Alan Rekreasyonu (Outdoor Recreation) dersinde anlattıklarım ile cevap vermek istiyorum. Merak edenler Detay Yayıncılıktan 2016 yılında yayınlanan editörlüğünü ve bölüm yazarlığını yaptığım Açık Alan Rekreasyonu kitabımı edinip detaylarını oradan da öğrenebilir. Aynı şekilde Erzurum Açık ve Uzaktan Öğretim Fakültesi, Spor Bilimleri Fakültesi Rekreasyon Bölümünde okutulan ve dokuz bölümün yazarlığını yaptığım Açık Alan Rekreasyonu isimli kitabı da edinip detayları oradan da öğrenebilirler.

Doğa sporlarının tamamı risk içerir ve bu riskler mutlaka yönetilmelidir. Açık Alan Rekreasyonu etkinliklerinde oluşan riskler altı grupta ele alınabilir Bunlar; a) Etkinliğin yapıldığı yerden kaynaklanan riskler, b) Etkinliğin kendisinden kaynaklanan riskler, c) Mevsimsel koşullardan kaynaklanan riskler, d) Meteorolojik Koşullardan Kaynaklanan riskler, e) Bireyin kendisinden kaynaklanan riskler ve f) Beraber Etkinlik Yapılan Gruptan Kaynaklanan Risklerdir.

Tüm bu riskleri faaliyeti kim yapıyor veya planlıyor ise o kişi öngörerek faaliyeti ona göre tasarlamalı ve önlemini almalıdır. Bireysel ve küçük grup faaliyetlerinde bu sorumluluk bireyin veya grubun liderinde ve tamamında iken, kulüp faaliyetlerinde veya acente faaliyetlerinde bu sorumluluk başta o kulübü yönetenlerin ve o etkinlikte rehber olarak rol alanlarındır. Rehberler her türlü riskte rol alabilecek donanıma, arama ve kurtarma bilgisine, eğitimine, deneyime, malzemesine sahip kişiler olmalıdır.

Günübirlik doğa yürüyüşü iki farklı kavramla ifade edilir. Birisi Trekking diğeri Hiking’dir.  Trekking; daha önce yürünmemiş, bilinmeyen ve ilk kez yürünen rotalarda günübirlik veya birkaç güne yayılarak yapılan yürüyüş iken Hiking; daha önceden yürünmüş, bilinen ve işaretlenmiş rotalarda yapılan günübirlik yürüyüştür. Trekking ve Hiking bireysel, küçük bir grup ve rehber eşliğinde yapılabilir. Trekking grupla yapılırken grubun doğa sporu bilgisi, kondisyon özellikleri, psikolojik dayanıklıkları, malzeme yeterlilikleri birbirine yakın homojen olmalıdır. Hiking de ise bu bir kulüp ve acenta faaliyeti ise çoğu zaman doğa sporu bilgisi, kondisyon özellikleri, psikolojik dayanıklılıkları ve malzeme yeterlilikleri birbiriyle aynı olmayan kişilerden oluşan bir grup olur. Her durumda Hiking de gruptan rehberler ve kulüp yöneticileri ve acenta sahipleri sorumludur.

Trekking rotaları daha önce yürünmediği için rotada oluşabilecek herhangi bir olumsuzluk veya risk durumu etkinliğe katılanlar tarafından önlemi alınabilecek yeterlilikteki teknik malzemeler grubun yanında olacağı için risk çok kolaylıkla yönetilecektir. Hiking rotalarında ise o rotadaki tüm riskler bilindiği için tüm önlemler etkinlik başlamadan alırmış faaliyete başlanır.

Gelelim şimdi olayın değerlendirilmesine. Bu değerlendirme tamamen Fatma PEKÇETİN’in bana gönderdiği ve TODOSK’un yaptığı basın açıklamasındaki verilere göre yapılacaktır.

Bu rota daha önce TODOSK’un defalarca yürüdüğü, rotadaki risklerin bilindiği, bahsedilen heyelan bölgesinin yeni oluşmadığını belirtmeliyim. Ben ilk orayı 1995 de yine TODOSK ile yürümüştüm heyelan bölgesi o zaman da vardı ve biz o riskli bölgeyi ip istasyonu kurarak güvenli şekilde geçmiştik. Daha sonraki farklı yıllardaki gidişlerimde de aynı yeri aynı yöntemle geçmiştik. Bu etkinlikte bu durum neden etkinlik sorumlularınca ciddiye alınmadı? Etkinlik neden önlem alınmadan yapıldı ve kişiler o riskli rotaya neden hazırlıksız sokuldu? Olayın tamamı bu sorunun cevabına bağlı olarak çözümlenecektir.

İkinci olarak doğaya grup götüren her kulüp ve acenta etkinlik yapacağı rotanın daha önceden keşfini yapar, yapmalıdır. Özellikle riskli rotalarda bunun yapılması oldukça önemlidir. Rotanın kaybolan, değişmiş yerlerini belirler. Burada bu etkinlik neden keşfi yapılmayan rotaya gidildi?

Üçüncü olarak o bölgede telefon çekmediği bilindiği halde TODOSK rehberlerinde telsiz neden yoktu? Her hiking ve trekking etkinliğinde en az artçı ve öncü isim verilen iki rehber olması gerekir. Grubun büyüklüğüne bağlı olarak her etkinlikte her ilave 20 kişi için ilave bir rehber görev alır, almalıdır. Rehberler kendi aralarında ve olası bir acil durumda merkezle iletişim kurmak için yeterli güce sahip telsiz olmalıdır. Bu etkinlikte rehberlerde telsiz var mıydı? Yoksa neden yoktu?

Dağcılıkta ve Trekking etkinliklerinde oluşan riskler sebebiyle grup etkinlikte planlanan hedefe ulaşamadığında etkinliğin başladığı yere geri döner. Bu normal bir durumdur. Fakat TODOSK’un 16 Şubat tarihinde yaptığı etkinlik bir Hiking etkinliğidir. Her ne kadar doğa yürüyüşü yapanlar yapılan etkinliğe trekking deseler de literatürdeki karşılığı adı Hikingdir. Yani rotanın baştan sona bilindiği, tüm risklerin öngörüldüğü, yönetildiği, etkinlik süresinin aşağı yukarı belli olduğu bir etkinliktir.

Eğer Hiking rotasında grup planlanan hedef noktasına ulaşamıyor, başladığı yere geri dönüyorsa bu beklenen, olması gereken bir durum değildir. Bu hazırlıksız yakalanma durumudur. Grubun başladığı yere geri döndürülmesi bir başarı değil başarısızlığın tarifidir. Halk arasında bildik söz ile “Kötünün İyisidir”. Yani özüyle rehberler rota için hazırlıklı olamadıkları, yanlarında o riski yönetebilecek teknik malzemenin olmadığı, o anda krizin nasıl çözüleceği ile ilgili karmaşa yaşandığında grubun tamamını yönetecek inisiyatif ortaya koyamadıkları anlaşılmaktadır. 

Termessos yaz aylarında saat 19:30 da kış aylarında ise 17:30 da kapanan bir ören yeridir. Etkinlik başlamadan önce ilgili kurum yöneticileri olası bir risk durumunda geri dönüş yapılacağı konusunda bilgilendirildi mi? Gerekli izinler alındı mı? Milli Parklar idaresi bu konuda hazırlıklı mıydı? Anlaşılan bunlar da öngörülmemişti. Yaşanan kriz sonrasında acil çözüm üretildiği anlaşılmaktadır.

TODOSK’un ve diğer kulüplerin bu olaydan çıkaracağı birçok dersler vardır. Bence yapılan eleştirileri saygı ile karşılamaları ve bu dersleri çıkarmaları TODOSK dahil diğer tüm kulüp ve organizasyonların geleceği, onların etkinliklerine katılan tüm doğa severlerin güvenliği için önemlidir. Her etkinlik güvenlik içinde başlamalı, planlandığı şekilde yapılmalı ve sonlandırılmalıdır. Hatalarından ders çıkaranlar o hataları bir kez daha yaşamazlar. Tüm organizasyonel süreçlerini ona göre tasarlar ve yeniden gözden geçirirler. Hatalarından ders çıkarmayanla ise ders çıkarana kadar o hataları yaşamaya devam edecektir.