Nuri Demirağ Kimdir?

Türkiye’ye pek çok ilkleri getiren iş insanı olarak bilinen Nuri Demirağ kimdir? Gelin, bu sorunun cevabını detayları ile beraber inceleyelim. 

Bütün ömrünü Türk havacılığına adayan ve pek çok ilklere imza atan Nuri Demirağ, Kanal İstanbul projesiyle de yeniden gündeme gelmiş isimlerden bir tanesi olarak karşımıza çıkıyor. Nuri Demirağ, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollarının ilk müteahhitlerinden biridir ve aynı zamanda Millî Kalkınma Partisi’nin de kurucusudur. Peki, Nuri Demirağ kimdir neler yapmıştır kısaca… İşte, detaylar… 

Bu başlık altında “Nuri Demirağ kimdir?” sorusuna detaylı yanıtlar bulabilirsiniz… 

Nuri Demirağ kimdir? Sorusuna verilebilecek en kısa yanıt şu şekildedir: 1886 ve 13 Kasım 1957 seneleri arasında yaşayan Memet Nuri Demirağ Türk iş insanı ve siyasetçidir. Nuri Demirağ, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollarının inşasının ilk müteahhitlerinden biridir. Türkiye’nin 10.000 kilometrelik demiryolu ağının 1250 km’lik bölümünün inşasını yapmıştır ve bu nedenle Mustafa Kemal Atatürk tarafından “Demirağ” soyadı verilmiştir. Nuri Demirağ, Cumhuriyet dönemi sayılı zenginlerinden biridir ve hayırseverliği ile tanınmış bir iş insanıdır. 

İlginizi Çekebilir: Hakan Fidan Kimdir?

Nuri Demirağ, Türkiye’de ilk uçak fabrikasının kuruluşunu, ilk sigara kâğıdı üretimini, ilk yerli paraşüt üretimini ve diğer birçok ilkleri gerçekleştirmiş, İstanbul Boğazı üzerine köprü yapılması ve Keban’a büyük bir baraj yapılması düşüncelerini ilk kez gündeme getirmiştir. Havacılık sanayisindeki başarıları ile özellikle tanınır. Buna ek olarak Nuri Demirağ, Millî Kalkınma Partisi’nin de kurucusudur. 

Nuri Demirağ kimdir? Sorusunun detayları ve hayatına dair merak edilen her şey yazımızın devamında… 

Nuri Demirağ, 1886 tarihinde Sivas’ın Divriği kasabasında dünyaya gelmiştir. Babası Mühürdarzade Ömer Bey, kasabanın eşrafından biridir ve annesi Ayşe Hanım’dır. Nuri Demirağ babasını henüz üç yaşında iken kaybetmiştir ve annesinin himaye ve teşviki altında otodidakt olarak yetişmiştir. 

Nuri Demirağ, Ortaokul eğitimini Divriği Rüştiye Mektebi’nde tamamladıktan sonra okulunda öğretmen yardımcısı olarak görev yapmıştır. 1903 yılında Ziraat Bankası’nın düzenlediği memurluk sınavını kazanan Nuri Demirağ Kangal kazasındaki şubede görev yapmaya başlamıştır. Bir yıl sonra ise Koçgiri (Zara) Şubesi’ne atandı. 1906 – 1909 yılları arasında Erzurum vilayetinde kıtlık yaşanmıştı. Nuri Nuri Demirağ, 1909 yılında depolarda bırakılan buğday ve tahılları kişisel olarak halka uygun bedel ile satmıştır. Bu nedenle hakkında soruşturma açılmış ve daha sonrasında ise Nuri Demirağ bu davada aklanmıştır. 

Nuri Demirağ, 1910 senesinde Maliye Bakanlığı tarafından yapılan sınavı kazandı ve Maliye memuru olarak atandı. İstanbul’da Beyoğlu Gelirler Müdürlüğü’nde memur olarak görev yapmaya başladı ve kısa süre sonra Hasköy Mal Müdürü oldu. Nuri Demirağ, maliye kademelerinde çalışmasını sürdürürken, aynı zamanda Maliye Mektebi’nde gece derslerine katılarak yüksek öğrenimini tamamladı. 1918 senesinde Maliye Müfettişi olarak görevlendirildi ve Beyoğlu ve Galata bölgelerinde görev yaptı. Ancak I. Dünya Savaşı’nın sonunda devletin yenilmiş durumu nedeni ile pek çok hakarete maruz kalan Nuri Demirağ bu durumdan dolayı görevinden istifa etti. 

Memet Nuri Bey, Mesude Hanım ile evlendi ve bu evlilikten Galip ve Kayı Alp adlı iki oğlu ile Mefkure, Şukufe, Süveyda, Süheyla, Gülbahar ve Turan Melek adlı kızları olmuştur. Nuri Demirağ torunları kimlerdir? Sorusunun cevabını merak eden pek çok insan vardır. Drexel Üniversitesi Biyomedikal Mühendisliği bölümü kurucusu olan Profesör Doktor Banu Onaral, Memet Nuri Demirağ’ın torunudur. 

Nuri Demirağ’ın hayatına ilişkin “Nuri Demirağ alevi mi?” sorusu da insanlar tarafından çok merak ediliyor. Ancak bu konu ile ilişkin net bir bilgi ne yazık ki bulunmuyor. 

Nuri Demirağ kimdir? Sorusunu detaylı bir şekilde cevaplandırmaya çalıştık. Yazımızın devamında Nuri Demirağ’ın başardığı ilklere, uçak fabrikasına, gök okuluna ve Nuri Demirağ nasıl öldü? Konularına değineceğiz. 

Başarılı iş insanı Nuri Demirağ, pek çok ilklere imza atan insanlardan bir tanesi olarak tarihe geçmiştir. Peki, Nuri Demirağ neler başarmıştır? Gelin, bu sorunun cevabı beraber inceleyelim. 

Maliye Müfettişliğinden ayrıldıktan sonra ticaret yapmak için yollar arayan Nuri Demirağ, 1918 senesinde yabancılar tarafından işletilen sigara kâğıdı sektörüne girdi. Eminönü’nde küçük bir dükkân açarak, ilk Türk sigara kağıdı üretimini başlattı. Ürettiği sigara kağıdına “Türk Zaferi” adını verdi ve Türk Kurtuluş Savaşı’nın verildiği dönemde Türk halkı tarafından büyük ilgi gördü. Nuri Demirağ, bu ilk girişiminden büyük bir kazanç elde etti. 

Nuri Demirağ İstanbul’da sigara üretimi ve ticareti yaparken aynı zamanda, Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin Maçka Şubesinin yönetiminde bulundu. 

Türkiye Cumhuriyeti, bağımsız bir devlet olarak kurulunca, ulaşım sorununu çözmek için demiryolları üzerinde çalışılmaya başlandı. Hedef, demiryolu ağını en kısa sürede genişletmekti. 

1926 senesinde Samsun-Sivas demiryolu yapımı, Fransız şirketinin işini bırakması ile ilk etapta yapılacak olan yedi kilometrelik kısım için açılan ihaleye Memet Nuri Bey girdi ve çok düşük bir fiyat vermesi ile ihaleyi kazandı. İşin geri kalan kısmı da Memet Nuri Bey’e verildi. Tapu dairesinde çalışan mühendis kardeşi Abdurrahman Naci Bey’i memuriyetinden istifa ettirip ortak yapan, Memet Nuri Bey Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk demiryolu müteahhidi olmuştu. 

İki kardeş işlerini birlikte yürüterek, Samsun-Erzurum, Sivas-Erzurum ve Afyon-Dinar hattının 1012 kilometrelik demiryolunu kısa bir sürede tamamladılar. Dağlık ve kayalık arazide çalışmaları sırasında dağları balyozlarla delmek zorunda kaldılar, ancak ikili pes etmedi ve zamanında işlerini tamamladılar. Başarılarından dolayı, Mustafa Kemal Atatürk 1934 senesinde Memet Nuri Bey ve kardeşi Abdurrahman Naci Bey’e “Demirağ” soyadını verdi. 

Nuri Demirağ, demiryolu yapımı sırasında, farklı büyük inşaat projelerine de başladı. Karabük Demir Çelik, İzmit Selüloz, Sivas Çimento ve Bursa Merinos tesislerini, Eceabat Havalimanı’nı ve Haliç kıyısında İstanbul Hal Binası’nı inşa etti. 

Nuri Demirağ, 1931 senesinde, İstanbul Boğazı’na köprü inşası projesini başlattı. Yurt dışından uzmanlar getirerek incelemeler yaptı ve Golden Gate Köprüsü’nü inşa eden bir firma ile aynı sistemdeki bir köprü inşa etmek üzere anlaştı. Tüm hazırlıklar tamamlanmış olan proje, 1934 senesinde Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’e sunuldu. Proje Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk tarafından beğenildi, ancak hükümet tarafından onay alamadı ve proje gerçekleşmedi. Bu durum neticesinde Nuri Demirağ çok büyük bir hayal kırıklığına uğradı. 

Nuri Demirağ, dönemin en zengin iş insanlarından bir tanesi olarak 1936 senesinde uçak fabrikası kurma girişimine başladı. O dönemde, ordunun uçak ihtiyacı halk tarafından ve zengin iş insanları tarafından toplanan bağışlar ile karşılanıyordu. Nuri Demirağ’ın bir bağış kampanyasına katılması istendiğinde, “Eğer bu millet için benden bir şey istiyorsanız, en iyisini istemelisiniz. Bir millet uçaksız yaşayamaz, bu hayat aracını başkalarının nimetinden beklememeliyiz. Ben bu uçakların fabrikasını yapmak istiyorum” diye cevap vermişti. 

Uçak fabrikasının Divriği’de kurulması planlanıyordu. Ancak öncelikle İstanbul’da bir deneme atölyesi kurulması gerekiyordu. Bu amaçla, Çekoslovak bir şirket ile anlaşma yapıldı. İstanbul’da Barbaros Hayrettin Paşa İskelesi’nin yanında, deneme atölyesi binası inşa edildi (bugünkü Deniz Müzesi’nin solunda kalan büyük sarı binadır). Uçuşları denemek için, Yeşilköy’deki Elmas Paşa Çiftliği satın alındı ve üzerinde büyük bir uçuş sahası, hangarlar ve uçak tamir atölyesi yapıldı. Uçuş sahası, Avrupa’nın en büyük havalimanı Amsterdam Havalimanı’nın büyüklüğündeydi. Bu alan ise günümüzde Uluslararası İstanbul Atatürk Havalimanı olarak kullanılıyor. 

Uçakları kullanacak Türk pilotları yetiştirmek için bir havacılık okulu açılması gerekiyordu. Bunun için, Yeşilköy’deki uçuş sahasında Gök Okulu kuruldu. Bu okul 1943 senesine kadar toplam 290 pilot yetiştirdi. Aynı zamanda Divriği’de de Gök Ortaokulu açılmıştı. Sivas’ta hiçbir ilçede bulunmayan bu ortaokul, öğrencilerin tüm masraflarının karşılandığı ve havacılık konularında İstanbul’da uçuş dersleri almalarına olanak tanınan bir okuldu. 

Beşiktaş’taki uçak fabrikasında, Türkiye’nin ilk uçak mühendislerinden Selahattin Reşit Alan tarafından üretilecek uçak ve planörlerin planları çizildi. 1936 senesinde ilk tek motorlu uçak üretildi ve “Nu.D-36” adı verildi. 1938 senesinde ise çift motorlu altı kişilik yolcu uçağı olan “Nu.D-38” yapıldı. 1944 senesinde, Nu.D-38, dünya havacılığı yolcu uçaklarının A sınıfına alındı. İlk uçak siparişi ise 1938 senesinde Türk Hava Kurumu (THK) tarafından verildi. 

Nuri Demirağ, havacılık alanındaki çalışmalarına 1939 senesinde Türkiye’nin ilk yerli paraşüt üretimini gerçekleştirerek devam etti. 1941 senesinde tamamen Türk yapımı ilk uçak İstanbul’dan Divriği’ye uçtu ve bu uçuşta pilot olan Nuri Demirağ’ın oğlu Galip Demirağ, Gök Okulu’nun ilk mezunlarından biri idi. 

Türk Hava Kurumu tarafından 65 adet planör için verilen sipariş kısa bir süre içinde teslim edildikten sonra, 24 adet eğitim uçağı olan NuD-36 tamamlanmış ve İstanbul’da deneme uçuşları gerçekleştirilmişti. 

Peki, bu kadar başarılı işlere imza atan Nuri Demirağ uçak fabrikası ne zaman kapandı? Ve Nuri Demirağ uçak fabrikasını kim kapattı? 

Türk Hava Kuvvetlerinin siparişi olan ve İstanbul’dan Eskişehir’e uçan uçakların teslimi için THK tarafından, Eskişehir’de bir kez daha test uçuşu yapılması talep edildi. Ancak Selahattin Reşit Alan, Nu.D-36 uçağı ile iniş yaparken, çevredeki hayvanların havaalanına girmemesi adına pistte açılan hendeği görmez ve hendeğe düşerek kaza sonucu hayatını kaybeder. Bu olay üzerine THK, verdiği siparişi iptal eder ve Nuri Demirağ, THK ile seneler süren bir mahkeme sürecine girer. Mahkeme sonunda dava THK lehine sonuçlanır ve uçakların yurt dışına satılmasının önlenmesi için bir kanun da çıkartılır. Bu neden ile fabrika, artık sipariş almaz ve 1950’li yıllarda kapanır. 

Beşiktaş’taki hava alanındaki tüm tesisler, eski dünyanın en büyük havalimanı Amsterdam Havalimanı büyüklüğündeki bütün kurulu tesisler istimlak edilerek günümüzdeki Atatürk Havalimanına dönüştürüldü. 

Başarılı iş insanı Nuri Demirağ’ın yapmış olduğu uçak satışının yurt dışındaki İspanya, İran ve Irak’a verilen siparişler engellenmiştir ve kalan uçaklar ise hurdacıya satılmıştır. Nuri Demirağ, davasını kaybettiği hükûmet üyelerine ve Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye mektuplar yazarak yanlışın düzeltilmesi için girişimde bulunsa da bu girişim başarısız olur ve uçak fabrikası tekrar açılamaz. Bu konu hakkında Nuri Demirağ ekşi sözlükte de pek çok entry girilmiştir. 

Nuri Demirağ hangi parti? Sorusu da insanların en çok araştırdığı sorulardan bir tanesi olmuştur. Bu sorunun cevabı şu şekildedir; 

Nuri Demirağ, THK hakkındaki açtığı davada kaybedince, Türkiye’deki adalet anlayışının gelişmesi için tek partili yönetim yerine çok partili demokratik bir düzenin getirilmesi gerektiğine inanmıştır. Bu neden ile siyasete atılan başarılı iş insanı Nuri Demirağ 1945 senesinde Türkiye’nin ilk muhalefet partisi olan Millî Kalkınma Partisi’ni kurmuştur. 

Parti, 1946 ve 1950 seçimlerinde meclise girememiştir, ancak 1954 seçimlerinde Demokrat Parti adayı olarak Sivas milletvekili seçilmiştir. Nuri Demirağ, tarım, hayvancılık ve enerji konuları, çölleşme, barajlar, köprüler ve limanlar gibi pek çok konularda da çalışmalar yapmıştır. 

Nuri Demirağ kimdir? Sorusuna ilişkin olarak Nuri Demirağ neden öldü? Sorusu da oldukça merak ediliyor. 

Başarılı iş insanı Nuri Demirağ 13 Kasım 1957 senesinde şeker hastalığı nedeni ile İstanbul’da hayatını kaybetmiştir ve naaşı Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedilmiştir. 

Bu yazımızda, Nuri Demirağ kimdir? Sorusunu detaylı bir şekilde cevaplandırmaya çalıştık. Daha fazla bu tarz içeriklere erişim sağlamak için sitemize göz atabilirsiniz.